Fundacja Dom Twórczy Kadenówka

Działająca z Daleka – Figura Hekate i malarstwo Luki Woźniczko

Zadowalana przez ciemne duchy, które poruszają się w cieniach
Rozkoszująca się jeleniach, łowczyni, pani nocy, opiekunka psów,
Trzyma wszystkie klucze należące do kosmosu,
Ty która nawiedzasz góry.”
Fragmenty orfickiego hymnu do Hekate II-III wiek, n.e.

 

Szerokie pociągnięcia pędzla tworzą rodzaj mętnej warstwy. Jasna, ciemna powierzchnia płótna z której tu i ówdzie przebija się obecność bogini podziemi, Hekate. Z tła malowidła, które bywa pejzażem nocy czy zmierzchu, wyłaniają się zwierzęce kształty. 

Kolory w obrazach Luki gwałtownie przechodzą od snu do ekspozycji. Brązy, szarości i ciemne błękity dają miejsce jaskrawym i radykalnym połączeniom żółci czy różu. Kompozycje nie są oczywiste, pełne są złudzeń. Jak w obrazie z 2013 r. Magiczne Bagno, gdzie z figury śmiejącego się diabła oraz postaci nagiej kobiety, nagle ukazuje się kobieca twarz – jak w iluzji optycznej.

Podobnie w obrazach Śpiące Usta z 2014 r. czy Pożycz Mi Swoje Oko z 2013 r., elementy wystroju wnętrza czy fragmenty ludzkiego ciała zdają się być w stanie snu, choroby lub ekstatycznego uniesienia. Jak w obrazie Dla Barana z 2012 r., gdzie dwa potężne słonie łączą się w miłosnym uścisku w oddali. Powierzchnia farby przypomina patrzenie przez mętną wodę, jak w obrazach Pra Para z 2020 r. czy Spotkanie Neofit z 2014 r.
 

Hekate w języku greckim znaczy Działająca z Daleka. W teogonii Hezjoda przedstawiona jest jako bóstwo przedolimpijskie, pochodzące z Azji Mniejszej. Czczona głównie w kulcie orfickim, jest córką Asterii i Perseusa, należała do rodu tytanów i nie podlegała władzy Zeusa. Najczęściej przedstawiana była z pochodnią, mieczem, wężem, biczem i kluczem. Pierwotnie była bóstwem życzliwym ludziom, bez charakterystycznego kontrastu mrocznych i pozytywnych aspektów. Jej działania rozszczepiono jednak między sfery nocy i dni. Hekate jest patronką magii i czarów, strażniczką i panią duchów. Często przedstawiana była jako Tergemina, reprezentująca trzy fazy życia kobiety. Każda z nich przybiera z kolei postać trzech bogiń; na ziemi postać bogini łowów Artemidy, na niebie w postać związanej z księżycem Seleny i w podziemiach pod postacią Hekate. Jest ona niczym bóstwo łączące różne porządki i światy. W późniejszych czasach była przedstawiana jako Enodia – przydrożna, bądź Trioditis – trójdrożna, co brało się zwyczaju oddania jej czci właśnie przy
drogach, które tradycyjnie są również miejscem rytuałów magicznych.

W kontekście twórczości Luki Woźniczko, możemy nawiązać do koncepcji antycznej, której echem jest filozofia Lucy Irigaray. Według Irigaray redukowanie mitu do werbalnego sensu słowa – logosu – jest trywializacją. Malarstwo luki jest w pewnym sensie artystyczną ilustracją feministycznych tez Irigaray. Wydaje się, że luka prowadzi dialog sama ze sobą, nie zwracając uwagi na trendy i kanony.

Malarstwo Luki Woźniczko bawi się stereotypami, ale paradoksalnie również samym sobą. Jest teatralne i ma moc unicestwiania skutków fallocentrycznego dyskursu. Stworzyła swój własny, ironiczny język malarski, który nie przyjmuje odpowiedzialności za gest. Odbicie jej malarstwa znajdujemy też w tekście Heleny Cixous Śmiech Meduzy. Cixous pisze, „W mowie kobiet, podobnie jak w pisarstwie, nie przestał odzywać się śpiew, który kiedyś był w nas, przenika nas niezauważalnie, ale głęboko i wciąż potrafi nami potężnie wstrząsnąć […]” 1 .

W dziele woźniczko Przepływ z 2020 r., figura meduzy staje się kosmiczna, niczym planeta będąca częścią wszechświata, z wielkimi oczami. Przypomina głowę sufrażystki, która zyskała podwójną moc – niczym księżyc lub słońce –  włochata planeta.

Prof. Hochma Dziwisz, 2024, Rabka Zdrój.